Finansal suç istihbarat sistemleri, işlemi izleyerek dolandırıcılık şüphesi durumunda işlemi sonlandıran kural tabanlı işlem izleme sistemlerinden farklı bir amaca yönelik çalışır. Yazımızda bu iki sistemin farklarını inceleyeceğiz.
Neredeyse tüm bankalar, dolandırıcılık tespitinde halihazırda kural tabanlı işlem izleme sistemlerinden (transaction monitoring systems) faydalanır. Bu sistemler, genellikle geçmiş işlemler, işlem lokasyonları, işlem türü ve günlük ortalama işlem miktarı ya da sıklığı gibi bilgilerden müşteri profili oluşturur ve bu profillere göre olağandışı bir işlem olduğunda, işlemi durdurarak müşteriyi bilgilendirir. Tek tek işlemlerin takibi üzerine kurulu bu sistemler, kişilerin korunması açısından oldukça önemlidir. Ancak burada tespit edilen dolandırıcılar, genellikle daha büyük suç ağlarının bir parçası olabilir. Sorunu temelden çözmek için planlı suç örgütlerinin tespiti gerekir. Nitekim finans kuruluşları, karmaşıklaşan organize suç ve kara para aklama yöntemlerine karşı daha katı kurallar almak durumunda. Finansal suçların tespitini yalnızca MASAK’a bildirim yükümlülüğü olarak görmemek gerekir, kara para aklama gibi faaliyetlerin büyük toplumsal etkileri de mevcut. Bu tip organize suçlar, terörün finansmanı ve uyuşturucu kaçakçılığı gibi durumları finanse edebilir. Dolayısıyla finans kuruluşları, bu tip olaylarda dolaylı da olsa aracı konumunda olmamak, itibarlarını ve müşteri sadakatini korumak için organize suç ağlarını tespit etmekle yükümlüdür.
Bu noktada suç istihbarat yazılımları devreye girer. Finansal suç istihbarat yazılımları anlık işlemlere odaklanmaz, zamana yayılan orta ve geniş ölçekli suçların tespiti için kullanılır. Bu sistemler, sahtekârlık olasılığını gösteren karmaşık veri kalıplarını analiz etmeye, algılamaya ve görselleştirmeye yardımcı olur ve verilerin arasındaki ilişki ve bağlantıları çok kısa sürede ortaya çıkarır.
Suç istihbarat yazılımı olarak konumlanan Datactive, olağandışı etkileşimlerin ve ilişkilerin tespitine yardımcı olmak için büyük ve karmaşık veri tabanlarından yeni içgörülerin hızla çıkarılmasını sağlar.
Karmaşık suç şebekelerini ortaya çıkarmak için genel olarak suç modellerini doğru bir şekilde tanımlamak gerekir. Datactive ile bir desen ortaya çıkarılır, takip edilir, başka bir ipucu yakalanır ve anormallikler bu şekilde tespit edilir. Kural tabanlı işlem görüntüleme sistemleri, kişilerin bağlantılarının ve geniş çaplı ilişkilerinin tespiti ve şüpheli desenlerin ortaya çıkarılması için geliştirilmiş bir sistem değildir. Nitekim planlı hareket eden suç ağları, halihazırda işlem görüntüleme sistemlerine yakalanmamak için yeni yollar keşfetmiş durumda. Zamana yayılan ve dikkat çekmeyen meblağlarla gerçekleştirilen işlemler günün sonunda sisteme takılmayabilir. Bu tür organize suçların kökten çözüme kavuşmamasının finans kuruluşlarına orta ve uzun vadede maddi zararları da çok daha yüksektir. Datactive bu noktada kural tabanlı işlem izleme yazılımlarından ayrılır. Kapsam fark etmeksizin suç şebekeleri bir noktada mutlaka birbirleriyle bağlantılıdır. Bu durumda dağıtık sistemlerdeki verileri tek bir arayüzde ilişki odaklı görebilmek, bu bağlantıların tespiti için oldukça önemlidir. Suç istihbarat sistemlerinin farkı burada ortaya çıkar.
Her ne kadar suçlular yeni yöntemler keşfetse de, karmaşık ağları ve bu ağda yer alan kişiler mutlaka dijital ayak izlerini bırakır ve bu ayak izleri keşfedilirse kolaylıkla izlenebilir. Datactive ile müşteri işlemleri arasındaki ilişkiler, geçmiş işlem ve ilişkileri, kişisel bağlantılar vb. gibi ilişkiler tek bir arayüzde görselleştirilir. Şüphelenilen durumla ilgili oluşturulan senaryo kaydedilir, bu senaryo ile eşleşen bir durum olduğunda anında bildirim alınır ya da senaryonun durumu ya da kapsamı takip edilebilir. Üstelik şüpheli desenlerin sayısındaki artışlar, yeni suç yöntemleri konusunda finansal kuruluşları uyarır.
Bir örnek üzerinden gidecek olursak, online bahis üzerinden paranın aklanması sıkça karşılaşılan bir durum. Bu tür olaylarda genel olarak küçük ve eşit miktarda meblağlar, farklı kişilerden tek bir kişi veya kuruma aktarılır. Ancak toplanan meblağ, sonrasında genellikle aktarımı yapan belli kişilere transfer edilir. Bu, oyunun kazananının belli olduğu bir durumun göstergesidir ve bu şekilde para aklama ya da dolandırıcılık çok yaygındır. Böyle bir olayın kural tabanlı işlem izleme sistemleriyle ortaya çıkarılması zor. Ancak bu senaryoyu Datactive’de oluşturduğumuzda, uyumlu desenleri anında ortaya çıkarır ve bağlantılardaki kişilerle ilgili ayrıntılı bilgilere ulaşırız. İlerleyen zamanlarda eşleşen durumlar olduğunda uyarı alarak şüpheli faaliyeti takip edebiliriz. Yani aslında bu yöntemle bir suç ağını tespit eder ve bir suç yöntemini keşfetmiş oluruz.
Datactive yalnızca kurum dışı değil, kurum içi de olabilecek suçların tespiti için uyum birimlerinin yanı sıra müfettişler ve iç denetim uzmanları tarafından da kullanılabilir. Oldukça kolay kullanım sunan arayüzüyle IT dışı birimler de rahatlıkla soruşturmalarını yürütebilir.
Özetle Datactive, tek bir işlemle ilgilenen ve şüpheli olması durumunda işleme müdahale eden kural tabanlı işlem izleme sistemi değil, çok daha kapsamlı suç ağları ve örgütlerinin tespitini sağlayan bir finansal suç tespit analitiğidir. Bu sistemlerin kullanımı ülkemizde de yaygınlaşmaya başlıyor ve finansal kuruluşlar, gerek şüpheli işlem bildirimi sorumluluklarını yerine getirmek, gerekse toplumsal boyutu olan illegal hareketleri önlemek adına kapsamlı bir analitik platforma ihtiyaç duyuyor.