İşlemlerini yasal göstermek için kara para aklayıcılar oldukça iyi gizlenebilir. Ancak verilerdeki gizli bağlantı ve desenleri anında ortaya çıkaran Datactive ile suçlular artık görünmez değil.
Kara para aklamada asıl amaç yasadışı yollardan elde edilen paranın yasal gösterilmesidir. Burada bahsedilen yasa dışı işlemler terörün finansmanı, yasa dışı silah satışı, uyuşturucu ticareti, rüşvet ve hatta insan kaçakçılığı olabilir. Finansal kuruluşlar hiçbir durumda bu yönde bir para transferinin içinde bulunmamalıdır. Bu konuda ülkemizde MASAK’ın bankalar üzerinde yoğun denetlemeleri vardır. Uyum birimleri gibi departmanlar, bu konuda üst kuruluşlara rapor vermek durumundadır. Tüm organize şebekenin ortadan kaldırılması için, gizli desenlerin keşfedilmesi ve tüm bağlantıların ortaya çıkarılması gerekir. Dolayısıyla bu denli büyük ölçekli bir suç için kapsamlı bir araştırma yöntemine ihtiyaç vardır.
Dijital Ayak İzlerinin Keşfi için İleri Düzey Araştırma
Yasa dışı faaliyetlerin finansmanında asıl kural paranın kaynağını gizlemek ve meşru göstermektir. Bu noktada suç örgütü üyeleri, dikkat çekmemek için kendilerini oldukça iyi gizleyebilme yeteneğine sahiptir. Ancak ne kadar gizlenirse gizlensin, her işlem arkasında mutlaka dijital ayak izini bırakır. Hatta herhangi bir ayak izinin olmayışı bile bir kişi ya da işlem hakkında şüphe uyandıracaktır. Bu dijital ayak izlerinin tam anlamıyla keşfi, mevcutta kullanılan kural tabanlı işlem izleme sistemleriyle mümkün değildir. Bu ölçekteki suç örgütlerinin mensupları, mevcut kural tabanlı işlem izleme sistemlerini atlatma konusunda yöntemlerini geliştirmiştir. Hatta bu örgüt üyelerinden biri veya birkaçı kurum çalışanı dahi olabilir ve kurumun iç işleyişine hakim olarak sistemi atlatma konusunda oldukça tecrübeli olabilir. Mevcut sistemlerle ya da geleneksel yöntemlerle kara para aklama örgütlerinin tam olarak engellenemediği artık bilinen bir gerçektir.
Neden Kara Para Aklamayı Önlemede Yetersiz Kalınıyor?
Yasa dışı kazançların meşrulaştırılması finans kuruluşları için hala ciddi bir tehdit. Bu konuyla ilgili araştırmalar yürütülürken göz ardı edilen bazı durumlar vardır. Bunlardan biri, bahsettiğimiz şekilde kural tabanlı işlem izleme sistemlerinin kara para aklama faaliyetlerini tespit etmede yeterli olduğu inancıdır. Ancak bu sistemler tüm aktivitelerin tek bir arayüzde ilişki odaklı görselleştirilmesini desteklemediğinden organize suçların tespitinde yetersiz kalabilir*. Sadece işlem verileri üzerinden analizin kara para aklama tespiti için yeterli olduğunun düşünülmesi de diğer bir yanlıştır. Bağlantı verileri, işlemlerini gizli ve dolaylı yollardan yürüten aklayıcıların tespiti açısından kilit bir öneme sahiptir*. Bu ilişki verileri de ancak entity-link analizi yöntemiyle açığa çıkarılabilir. Son olarak, gelişmiş analitik çözümlerin pahalı olduğuna yönelik bir algı mevcuttur. Ancak bu tip sistemlerle önlenen kaçakçılıkların boyutunu düşünürsek, sisteme yapılacak olan yatırımın getirileri çok daha fazla olacaktır. Uçtan uca kapsamlı bir çözüm, kara para aklama operasyonlarının önlenmesinde kuruluş için maliyetin optimize edilmesine imkân tanıyacaktır.
Kara Para Aklamanın Finans Kurumları için Zararları
Özellikle Temmuz ayında Cumhurbaşkanı tarafından imzalanan ve resmi gazetede yayınlanan “Türkiye’de Suç Gelirlerinin Aklanması ve Terörizmin Finansmanı ile Mücadelede ve Müsadere Uygulamalarında Etkinliğin Artırılması Strateji Belgesi (2021-2025)*” bu konuda çok daha ciddi yaptırımları içermektedir. Bu yönde bir aktivitede bulunmak bankalara ciddi para cezası olarak geri dönebilmektedir. Ayrıca bir bankanın bu tarz bir organize suça adının karışması, itibar, dolayısıyla müşteri kaybetmesine neden olacaktır. Bu yönde para ve müşteri kaybının bankanın geliri üzerinde de ciddi olumsuz bir etkisi mevcuttur.
Kara Para Aklamaya İşaret Edebilecek İşlemler
• Az bilgi sahibi olunan, ya da daha önce benzeri büyüklükte para transferi yapmamış hesaplardan yapılan transferler.
• Yüksek sıklıkta küçük nakit meblağların transferi.
• Alınan hizmet ya da ürün ile tutarlı olmayan transferler.
• Yaptırım listesindeki kişilerden veya bu kişilere para transferi.
Kural tabanlı işlem izleme sistemlerini atlatmak için aklayıcılar, transferlerini şüphe uyandırmayan hesaplar üzerinden yaparlar. Bu hesaplar şu şekilde olabilir:
Kurye Hesaplar (Mule Accounts)
Banka hesaplarını organize suç çetelerine satan kişiler vardır. Bu hesapların sahiplerinin herhangi bir yaptırım, izleme vs. listesinde olmaması ve standart hesap olarak görünmesinden dolayı şüpheli olarak algılanmazlar.
Aktif Operasyonda Bulunmayan İşletmeler
Kapatılan veya ticareti durdurulan işletmeler, organize suç çeteleri tarafından satın alınarak işletiliyormuş gibi gösterilebilir. Bazen bu şirketler, başka büyük şirketlerin içine gizlenir ve herhangi bir operasyonda bulunmadığı halde gelir üretiliyor gibi gösterilebilir. Bu işletmeler meşru göründüğü için şüpheli olarak algılanmazlar.
Doğrudan Aktif İşletmeler Üzerinden Aklama
Burada ise aktif olarak hizmet veren kuruluşlar üzerinden, hizmet satın alınmış gibi gösterilerek para aklanır. Ancak aktarılan meblağ genellikle ilgili ürün ya da hizmetin karşılığı değildir.
Yaygın Kara Para Aklama Yöntemleri
Paranın Çok Hızlı Transferi
Kural tabanlı işlem izleme sistemlerini tetiklemeden, paraları çok hızlı hesaptan hesaba transfer ederek gerçekleştirilen yöntemdir.
Paranın Meşrulaştırılması
Paranın, aktif olarak kâr sağlayan diğer hesaplara taşınması, meşru işlerin karşılığı olan paralarla bir gösterilmesi yöntemidir.
Şirinleme (Smurfing)
Toplam meblağın, kural tabanlı işlem izleme sistemlerine takılmayacak şekilde bölünerek farklı hesaplar üzerinden transfer edilmesiyle aklanması yöntemidir.
Online Bahis/Şans Oyunları
Online bahis ya da şans oyunları altında küçük miktardaki paraların, aslında kazanacağı önceden belli olan tek kişide toplanması.
Görüldüğü gibi, bu yöntemlerle aklanacak para dolaylı yollardan meşrulaştırılıyor ve yöntemler hep normal işlemlerin içine gömülerek kural tabanlı işlem izleme sistemlerini atlatmaya yönelik kurgulanıyor. Dolayısıyla aklanan paranın transferleri gerçekleştikçe, dijital izlerin takibi ancak entity-link görselleştirme sağlayan ileri düzey bir istihbarat sistemi ile mümkündür. Datactive, farklı veri kaynaklarındaki verileri ilişki odaklı analiz ederek en doğru olasılığa giden yolu en kısa sürede bulur.
Hangi Noktaya Dikkat Edilmeli?
Analiz sırasında dikkat edilmesi gereken en önemli aşama, paranın toplanma aşamasıdır. Bu noktada güçlü ağ analizi kabiliyeti devreye girecektir. Hareket halindeki paranın toplanacağı bu hesap, araştırmayı tetikleyici unsur olabilir. Bu hesapta genellikle olağan dışı bir hareket veya ilişki bulunur. Burada hareketlerin eşzamanlılığı, ardışıklığı, miktarların yakınlığı ve akrabalık/ortaklık gibi ilişkiler ipuçlarını verecektir. Senaryo ekranındaki filtreleme özellikleri ve şema ekranında yer alan sağ tuş aksiyonları ile varlık olarak tanımlanan hesaplara ve kişilere ait detaylar genişletilerek gizli bağlantılar ortaya çıkarılacaktır.
Yukarıdaki görsellerde görüldüğü gibi, sıradan gibi görünen bir işlemde genişletme opsiyonlarını kullanarak ağımızı genişlettik ve tek seferde göremeyeceğimiz bağlantıları ortaya çıkardık. Paranın toplandığı hesaba aktarım yapan hesapların sahiplerinin akrabalık ilişkileri ve paranın toplandığı hesabın asıl sahibi ile bağlantılarını veri keşfetme fonksiyonları sayesinde tespit ettik.
Kara para aklama ile mücadele, organize suç çetelerinin mevcut sistemi atlatmak üzerine kurulu strateji geliştirmelerinden dolayı ileri seviye bir araştırma gerektirir. Aklayıcıların işlemlerini yasal göstermeleri, tespit edilmesi durumunda bankaların suçlu duruma düşmesini engellemeyecektir. Dolayısıyla finans kurumlarının, kara para aklama, terörün finansmanı ve yaptırım listesi ihlalleri ile mücadelede ileri seviye bir araştırma sistemine ihtiyaçları vardır.