Kripto paralardan* ve ilgili teknolojilerden* genel olarak bahsettik. Bu yazımızda ise belirli özelliklerinden dolayı kripto paraların finansal suçlarla ilişkisi ve alınması gereken önlemler konusunu inceliyoruz.
Bu başlığı okumadan önce yazı dizimizin önceki başlıklarını da incelemenizi tavsiye ederiz.
Kripto para birimleri çoğu ülkede vergiden muaf ve bankaların veya hükümetlerin el koyma şansı düşük. Ayrıca önceki yazılarımızda bahsettiğimiz gibi birçoğunun takip edilmesi çok zor ve hatta neredeyse imkânsız. Bu özellikleri kripto paraları suçların finansmanı için cazip hale getiriyor. İşlemlerinin takip edilmesini istemeyen, vergiden muaf olmak isteyen ve işlerini yasa dışı yürüten birçok kişi kripto para birimlerini tercih ediyor.
Mayıs 2021 itibarıyla MASAK’ın Kripto Para Hizmet Sağlayıcıları için Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörizmin Finansmanının Önlenmesine Dair Yükümlülüklere İlişkin Temel Esasları* yayınlamasıyla birlikte kripto para hizmet sağlayıcılarının da finansal suçlara karşı sorumlulukları arttı. Artık hizmet sağlayıcıları işlem tutarı ya da birbiriyle bağlantılı birden fazla işlemin toplam tutarı 75 bin TL ve üzeri olduğunda veya bir işlemin şüpheli olması durumunda kimlik tespiti yapmak ve gerekli durumlarda MASAK’a bildirmekle yükümlü.
Hangi İşlemler Şüpheli Olabilir?
Şüpheli işlemleri işaret edebilecek bazı ipuçlarını yakalamak mümkün. Analist veya uyum birimi çalışanları tecrübelerinden hareketle müşteri davranışlarındaki tutarsızlıkları tespit edebilir. Genel hatlarıyla yapılan işlem ya da işlem tutarının müşteri profili ile uyumu, ticari faaliyet gösteren kişi ve kuruluşların tekrar edilmesi gereken işlemleri tekrar etmemesi ya da tam tersi ticari hayatta sık yapılmayan işlemleri tekrarlaması, toplu yapılması gereken mali işlemlerin mantıklı gerekçesi olmaksızın bölünmesi, meblağların hareketliliği düşük olan hesaplardan çekilmesi gibi durumlar şüpheli işlem ya da işlemleri işaret edebilir.
Yaygın Yöntemler
Paravan şirketlere, vakıf ve derneklere kripto para üzerinden para aktarılıyor ve takip zorluğundan aktarılan bu para genellikle dernek vb. üzerinden aklanmak istenen kirli para oluyor.
Uyuşturucu satışları ve terörün finansmanı kripto paralar üzerinden yapılabiliyor ve daha sonra bu paralar aklanarak nakde çevriliyor. Burada da nakde çevrilirken her ne kadar kimlik ibraz zorunluluğu olsa da gerek bahsedeceğimiz yasa dışı yöntemler gerekse smurfing, online bahis vb. gibi bilinen para aklama yöntemleriyle paranın izi kaybettirilebiliyor. Ayrıca kripto para ile ödeme kabul eden kurum ve şahıslar da mevcut. Buralardan ev, araba ya da yat gibi pahalı varlıklar satın alınarak para aklanabiliyor.
Peer-to-peer (P2P) takas web siteleri de kara para aklamada kullanılan bir diğer yöntem. Şüpheli kişi usulsüz ve yasa dışı yollardan kazandığı kripto parasını bu takas sitelerinde satışa çıkarıyor ve karşılığında nakit para veya bankaya havale olarak ödeme alıyor.
Bir başka yöntem ise kripto para ödemesi kabul eden sanal kumar siteleri. Bu sitelere kirli kripto para bakiye olarak yükleniyor ve para çekme işlemi sırasında nakit paraya çevrilerek şahsi hesaba geri aktarılıyor. Bu kazanç da kayıtlara şans oyunları kazancı adı altında geçiyor.
AML önlemleri nasıl çalışır?
Bu noktada hizmet sağlayıcıları finansal suçlarla mücadele kapsamında kendi önlemlerini almakla yükümlü. Bu anlamda başlıca dikkat edilmesi gereken noktalar;
İşlem Modelleri
Standart kara para aklama yöntemlerinin ipuçları burada da geçerli. Ticari bir açıklaması olmayan çoklu işlemler, müşteri profiliyle eşleşmeyen kripto para hesapları, belirli bir süre içinde birçok kişiden bir hesaba sık sık büyük değerli kripto para transferleri, ilgisiz hesaplar arasındaki küçük miktarda sık işlemler uyarı noktası oluyor.
Gönderici veya Alıcı Profilleri
Gönderici ve alıcıların hareketleri de şüpheli işlemlere dair ipuçları verebiliyor. Verdiği bilgilere nazaran çok yüksek miktarda ve sık işlem yapan kullanıcılar, aynı IP adresinden farklı hesapların açılması, IP, e-posta ve müşteri bilgilerinin sık değişmesi, aynı kişinin aynı gün farklı IP’ler ile işlem yapması gibi durumlara dikkat edilmesi gerekiyor. Ayrıca bir kullanıcı sürekli parayı anında nakde çeviriyorsa bu da finansal bir suça karşı uyarı niteliği taşıyor.
Burada kripto para borsalarına düşen yükümlülükleri aşağıdaki gibi maddeleyebiliriz:
•Müşterini tanı (KYC) kapsamında elde edilen müşteri bilgileri ile yapılan işlem ve işlem tutarları karşılaştırılması,
•Müşterilerin ulusal/uluslararası yaptırım listelerinde olması ihtimaliyle ilgili olarak gerekli kontrollerin yapılması,
•Müşterilerin yüksek/çok yüksek riskli olarak tanımlanan ülkeler ile ilişkili olup olmadığının tespit edilmesi,
•Başkası adına ve/veya hesabına hareket edilip edilmediğinin tespiti,
•Olağan dışı işlemlerin tespit edilmesine yönelik müşteri işlemlerinin izlenmesi,
•Gelir kaynağının tespiti ve teyidi,
•Hizmetlerin, işlemlerin ve müşterilerin risklere göre derecelendirilmesi ve sınıflandırılması,
•Karmaşık olağan dışı veya belirlenen tutarı aşan bağlantılı işlemlerin izlenmesi ve kontrolü,
Bu kontroller için borsaların ellerinde güçlü bir sistem olması gerekiyor. Global piyasada bu doğrultuda hizmet veren farklı ürünler mevcut. Ancak bu tip yazılımlarda araştırmaya başlamak için kişi bilgisi veya cüzdan numarası gerekiyor. Ancak yukarıda bahsettiğimiz türde suçların tespiti için kişilerin araştırılmasından ziyade şüpheli desenlerin tespiti gerekli ve bu da daha kapsamlı sistemlerle mümkün oluyor.
Şüpheli desenlerin tanımlanarak senaryo oluşturulmasına imkân tanıyan, sonuçları ilişki odaklı görselleştiren, işlem ve raporlamaları anlık olarak takip edebileceğiniz dashboardlara sahip Datactive ile kripto para borsalarını ve müşterilerini korumaya yönelik tüm ihtiyaçlar sadece tek bir sistem üzerinden karşılanabiliyor.
Kripto para üzerinden işlenen suçların tespitine farklı bir çözüm sunan Datactive’in bu alandaki çalışmalarını bizi takipte kalarak detaylıca inceleyebilir, sorularınız için bizimle iletişime geçebilirsiniz.